Kripto Para Nedir? Haram mı? Nasıl Alınır? İşte Kripto Para Piyasaları…
Kripto Para nedir diye aklınızdaki soru işaretlerini yanıtlamak, Kripto Para Haram mı sorusuna yanıt bulmak ve nasıl alındığı gibi, Kripto Para Piyasaları hakkında daha fazla bilgi sahibi olmanızı sağlayacak bir derleme gerçekleştirdik.
Kripto Para ülkemizde alışveriş için çok kullanılan bir takas aracı olmasa da gün geçtikçe hayatımızın daha da içinde olmaya başladı. Hadi o zaman Kripto Para Nedir sorusu ile başlayalım
Kripto Para Nedir?
Kripto Para crypto kelimesi ile türemektedir. Crypto kelimesini türkçeye çevirmek tam anlam vermesede özel bir şifreleme yapısı olan gizli dosya anlamında çevirmemiz yanlış olmaz. Bu bağlamda özel şifrelenmiş bir para birimi olduğunu anlayabiliriz. Bu şifreleme metoduna da Kriptografi adı verilir.
Kripto para, sanal para birimi olarak kullanılan ve herhangi bir fiziksel biçimde mevcut olmayan dijital varlıklardır. Kriptografi, yani şifreleme ile güvence altına alınmışlardır. Bu sayede örneğin; sahtecilik veya aynı kripto parayla birden fazla işlem yapmak anlamına gelen “çifte harcama” eylemi neredeyse imkânsız hale gelmiştir.
Bitcoin ilk kripto para birimi olarak 2008 yılında hayatımıza girmiş ve 13 yıl önce Laszlo Hanyecz isimli bir Bitcoin.org kullanıcısı, 22 Mayıs 2010 tarihinde 10.000 BTC karşılığında bir pizza siparişi vermiştir. 2010 yılında 10.000 BTC ile sadece 2 pizza alınırken şimdi aynı para birimi ile global çapta bir pizza zinciri kurabilirsiniz.
Bitcoin’i, bugün sayıları yüzleri bulan çeşitlilikle diğer kripto para türleri takip etmiştir. Klasik anlamdaki para birimlerinin aksine, kripto para birimleri merkezi bir otorite tarafından yönetilmez. Bu özellik, yatırımcıları için kripto paraların belki de en çekici yanıdır. Çünkü bu şekilde kripto paraların büyük bir kısmı hükümet düzenlemelerinden veya manipülasyonlarından muaf kalır.
Kripto Para Günah mıdır?
Bu sorunun muhattabı ve en doğru cevabı verecek olan Diyanet İşleri Başkanlığıdır. Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş A Haber‘de katıldığı canlı yayında gündeme ilişkin soruları geçtiğimiz yıl Şubat ayında yanıtlamıştı.
Ali Erbaş, kripto paraların caiz olup olmadığına ilişkin soruya, “Güvenilir olmadığı ve istismara açık olduğu için caiz diyemeyiz” dedi.
Erbaş, “Din İşleri Yüksek Kurulumuz, insanları istismar etme ihtimalinin yüksek olması münasebetiyle şu anda kullanımının caiz olmadığını düşünüyor. Soranlara bu şekilde cevap veriliyor. Belli şartları var o süreç takip ediliyor. Şu an itibariyle insanların birbirlerine rahat ve güvenli şekilde kripto parayı kullanma ortamı oluşmaması nedeniyle, insanların insanlara zarar verme ihtimalinin henüz ortadan kalkmaması sebebiyle şu an caizdir denilemiyor. Şu an takip ediliyor” şeklinde açıklamıştı.
Kesin bir yargıda bulunmayan Ali Erbaş Tez olarak konunun incelendiğini şu ifadelerle belirtmişti.
“Bunu biz bir uzman yardımcısı arkadaşımıza tez konusu olarak verdik. Bir hocamız tez olarak bunu hazırlıyor. Tez bittikten sonra da tekrar görüşeceğiz. Ama şu an itibariyle kripto paralar için caizdir değildir diyemiyoruz.”
Türkiye Cumhurbaşkanlığı Özel Kalem Müdürü Doç. Dr. Hasan Doğan‘ın 23 Temmuz 2018’de yayımlanan İslam Hukuku Açısından Kripto Paralar ve Blockchain Şifreleme Teknolojisi makalesinde ise şu şekilde değerlendirilmiştir;
“Kripto paraların meşruiyeti İslam hukukçuları tarafından da sorgulanmaktadır. Esasen bu konuda kullanıcılar arasında mübadele ve bir değer tespit aracı olarak güven veren paraların kullanımının caiz olduğu açıktır.
Ancak İslam hukukçularının bir kısmı kripto paraları (ki bilhassa bahsi geçen Bitcon’i) bir mal olarak görmeyip, alınıp satılabilen bir şey kabul etmemekte ve İslam hukukunun meşru görmediği kurgusal bir yatırım olduğunu ileri sürmektedir.
Her şeyden önce kripto paraların maddi anlamda alınıp satılmaması, mülkiyete konu olması bakımından büyük problem teşkil etmektedir. Kripto paraların somut bir servete veya mülkiyete dayanmamasından hareketle fonksiyonu ve yararı baştan tartışmalı görülmektedir.
Bu görüşteki İslam hukukçuları, bir mübadele aracı olarak kripto paraların üretim biçimi, tedavüle çıkış aşaması ve muhataplık niteliğinde garar ve bir aldatma aracı olarak kullanılabilmesine imkan tanıyan yapısının altını çizmektedir. Bununla beraber kripto paraların haksız ve sebepsiz zenginleşmeye alet olabileceğine dikkat çekilmektedir”
Kripto Para Ciaz mi, Caiz Değil mi?
Kripto Paranın Caiz ve Caiz olmadığı konusunda iki farklı görüşü inceleyen ve Fıkhi Açıdan Kripto Para Sisemi -Bitcoin Örneği- Yüksek Lisans Tezi ile Fatih Özden incelemiştir ve şu sonuçlara ulaşmıştır;
“Bitcoin’in şöhret bulmasından sonra kullanımının dini durumu hakkında fetva verenler ve açıklama yapanlar olmuştur. Bu konuda fetva kurulları ve İslam iktisatçılarının çoğu kullanımının caiz olmadığını açıklamış ancak caiz olduğunu savunanlar da çıkmıştır. Caiz olduğunu düşünenler içinde Bitcoin ve benzeri kripto paraların zekatının verilmesi, kendi cinsleri içinde mübadelelerinde riba karışmaması için sarf akdi kurallarına uyulması gerektiği de söylenmiştir.
Bir takım araştırmacılar da cevazına dair bir kanaat belirtmeksizin konunun daha derinlemesine ve çok yönlü olarak araştırılması gerektiğini ve bir hüküm vermek için henüz erken olduğunu bildirmişlerdir. Örneğin Pakistanlı Şeyh Muhammed Halid Hasenî tarafından WhatsApp iletişim uygulamasında İslam İktisadı Forumu ismiyle kurulan, alanında uzmanlaşmış ilim adamlarından oluşturulmuş bir grup yayınladığı raporda müspet veya menfi bir görüş belirtmemiştir.
Türkiye Cumhuriyeti Diyanet İşleri Başkanlığı’na bağlı olan ve fetva noktasında yetkili merci olan Din İşleri Yüksek Kurulu sitesinde kurul uzmanlarınca Bitcoin hakkında farklı zamanlarda iki fetva verilmiştir.
Bunlardan birincisi kurula internet aracılığıyla sorulan ve cevabını soran kişinin kendi üye sayfasında görebileceği, umumun göremeyeceği şekilde verilen cevaptır.
24 Kasım 2017 tarihinde verilen bu cevap kısa sürede yayılarak 28 Kasım 2017’de medyaya yansımıştır. Kurula sorulan soru ve cevabı şu şekildedir:
Bitcoin ve Ethereum gibi sanal paraları yatırım amaçlı almak caiz
midir?
Sanal paralar her ne kadar bazı kesimler tarafından mübadele aracı olarak kullanılmakta ise de devletin sağladığı itibari değere ve güce sahip olmaması, arkasında merkezi bir finansal kurumun bulunmaması ve devlet güvencesi altında olmaması gibi özellikleri nedeniyle para olarak kabul edilemez. Ayrıca değer kazanıp kaybetme hususunda spekülasyona açık olmaları daha çok kara para aklama amacı gibi meşru olmayan iş ve işlemlerde kolaylıkla kullanılabilmesi ve devletin denetim ve gözetiminden uzak olması gibi sebeplerle sanal paraların alım satımını yapmak şu aşamada dinen uygun değildir.
Kripto Para Nasıl Alınır? Nereden Alınır?
Kripto Para almak ve işlem yapmak için öncelikli yöntem cüzdan yüklemektir. Bu işlem için de aracılar vardır ve kendi cüzdanını oluşturmadan da Kripto Para alıp satabilirsiniz.
Kripto Para Cüzdanı Nedir?
Kripto para cüzdanı, internet üzerinde bir dijital para olarak kabul edilen Bitcoin ile hayatımızda yerini almıştır. Kripto para cüzdanları, halka açık ve özel anahtarları depolayan, kripto para transferine izin veren fiziksel, yazılım veya donanım araçlardır.
Halka açık anahtar, tıpkı bankalar aracılığı ile verilen IBAN benzeri, kullanıcıların ödeme kabul etmek için kullanabileceği rakam ve sayılardan oluşan bir adrestir. Halka açık ve özel anahtarlar, blokzincir (Blockchain) üzerinde bir kullanıcı hesap kimliğidir.
Bu kimlik sayesinde kişiler P2P (Peer to Peer) eşler arası iletişim sağlayarak birbirlerine dijital varlık (para) olarak bilinen Bitcoin vb. diğer kripto para transferlerini gerçekleştirebilir. Özel anahtar, yazılım cüzdanlar ve donanım cüzdanlar gibi farklı kripto para cüzdanı türlerinde depolanır.
Bu cüzdanlar kullanıcının özel anahtarı ile blok zincir üzerinde transfer işlemlerini gerçekleştirmesini sağlar Bitcoin ağında onaylanan transferleri geri çevirmek mümkün değildir. Ancak henüz madenciler tarafından onaylanmamış transferler daha yüksek transfer ücreti ile çifte harcama yapılarak geri çevrilebilir.
Bitcoin Nasıl Çalışır?
Bilgisayarınıza ya da akıllı telefonunuza Bitcoin cüzdanını yükledikten sonra ilk Bitcoin adresiniz yaratılacak ve ihtiyacınız olursa yenilerini yaratabileceksiniz. Bu adresleri herkesin görmesini sağlayarak arkadaşlarınızın size ödeme yapmasını ve tersini sağlayabilirsiniz. Yani elektronik posta sisteminin oldukça benzeridir fakat Bitcoin adresleri sadece bir işlem için kullanılmalıdır.
Bakiyeler ve Blok Zinciri (Blockchain)
Blok zinciri tüm Bitcoin ağının dayandığı, paylaşılan bir genel toplumsal işlem. Bütün onaylanmış işlemler blok zincirine dahil olurlar. Bu şekilde Bitcoin cüzdanları harcanabilir bakiyeyi hesaplayabilir ve yeni işlemler harcayıcıya ait olan bitcoin harcamaları onaylanabilir. Blok zincirinin bütünlüğü ve kronolojik sırası kriptografi ile desteklenir.
İşlemler ve Kişisel Anahtarlar
Bir işlem blok zincirine dahil olan Bitcoin cüzdanları arası bir transferdir. Bitcoin cüzdanları, işlemleri gerçekleştirmek için kullanılan özel anahtar yada kaynak denilen bir parça bilgiyi saklar ve bu bilgi işlemlerin cüzdan sahibi tarafından yapıldığına dair matematiksel bir kanıttır.
İmza, işlem bir kez tanımlandıktan sonra herhangi başka bir kullanıcı tarafından değiştirilebilmesini önler. Bütün işlemler kullanıcılar arasında yayınlanır ve çoğunlukla 10 dakika içinde madencilik diye adlandırılan işlem dahilinde ağ tarafından onaylanmaya başlar.
Bitcoin İşleme Nasıl Yapılır? Bitcoin Madenciliği Nedir?
Madencilik , Bitcoin’in geçmiş işlemlerin halka açık defterine işlem kayıtları ekleme işlemidir ve “madencilik teçhizatı“, “madencilik” için gerekli hesaplamaları yapan tek bir bilgisayar sistemi için günlük konuşma dilinde kullanılan bir metafordur.
Blockchain, ağın geri kalanına yapılan işlemlerin gerçekleşmiş olduğunu doğrulamaya hizmet eder. Bitcoin düğümleri, meşru Bitcoin işlemlerini, zaten başka bir yerde harcanmış olan paraları yeniden harcama girişimlerinden ayırmak için blok zincirini kullanır.
Madencilik kasıtlı olarak kaynak yoğun ve zor olacak şekilde tasarlanmıştır, böylece madenciler tarafından her gün bulunan blok sayısı sabit kalır. Bireysel blokların geçerli kabul edilmesi için bir çalışma kanıtı içermesi gerekir. Bu çalışma kanıtı, her blok aldıklarında diğer Bitcoin düğümleri tarafından doğrulanır. Bitcoin, hashcash çalışma kanıtı işlevini kullanır.
Kripto Para Madenciliğinin Amacı
Madenciliğin birincil amacı, işlemlerin geçmişini, herhangi bir varlık tarafından değiştirilmesi hesaplama açısından pratik olmayan bir şekilde ayarlamaktır. Blok zincirini indirip doğrulayarak, Bitcoin düğümleri, Bitcoin‘deki olayların sıralanması hakkında bir fikir birliğine varabilir.
Madencilik bekleyen işlemleri blok zincirine katarak onaylayan dağıtımlı fikirbirliği sistemidir. Blok zincirinde kronolojik sıra sağlar, ağın tarafsızlığını korur, ve farklı bilgisayarların sistemin durumunda uzlaşmasını sağlar. Onaylanmaları için işlemler ağ tarafından belirlenen çok sıkı kurallara uyan bir bloğa konurlar.
Bu kurallar önceki blokların değiştirilmesini önler çünkü değiştirilirlerse bütün sonraki bloklar geçersiz kılınır. Madencilik ayrıca kimsenin kolayca ard arda yeni blokları blok zincirine eklemesini önleyerek rekabetli bir piyangonun eşdeğerini de yaratır. Bu şekilde kimse blok zincirine neyin dahil olup olmadığını kontrol edemez ve blok zincirinin kısımlarını değiştirip harcadıkları paralarını geri alamaz.
Kripto Para Piyasası Nedir? Güvenliği Nasıl Sağlanır?
Kripto para üzerinden yapılan alış ve satış işlemleri ile oluşan piyasaya kripto para piyasası denir. Kripto Para Borsası geleneksel ve bilinen borsa gibi merkezden yönetilmez ya da belirli bir adresten işletilmez.
Kripto para piyasası için hizmet veren borsalar bulunmaktadır. Türkiye’de hizmet veren borsalar da bulunmaktadır.
Türkiye’den örnek vermek gerekirse, Icrypex, Paribu, BtcTurk ve Binance örneklerini verebiliriz.
Kripto para borsasında hesap oluşturduktan sonra hesabınıza para yüklemeniz gerekiyor. Ardından borsa içerisinde bulunan kripto paralar içinden yatırım bütçenize en uygun olanı alabilir, değer grafiğine göre farklı paralara çevirebilir ya da satabilirsiniz. Dilediğiniz an yatırımlarınızı, reel paraya çevirmek için banka hesabınıza aktarabilir ya da mobil cüzdan edinip orada biriktirebilirsiniz.
Kripto Para Piyasasında Güvenlik Nasıl Sağlanır?
Her ne kadar Kripto Para çalınamaz inanışı yaygın olsa da bu imkansız değildir. Sadece Kripto Para çalmak için harcanan enerji çalınan Kripto Para kadar değeri olacak mı sorusuna getirir bizi. Yani aslında Kripto Para çalınabilir ama bu işlem sırasında harcanan maliyet daha yüksek olabilir.
Elbette bunu sağlamak için önlemler alındığı takdirde.
Finansal piyasalardaki her üründe olduğu gibi güvenlik açısından kripto paraların da üst düzey korumaya ihtiyacı vardır. Her ne kadar merkeziyetsiz yapısı ve altyapısı ile güvenli bir sistem olsa da kullanılabilirliği arttıkça bazı riskler de ortaya çıkmaktadır.
Kripto para; tamamen dijital, şifrelenmiş bir sanal para birimidir. Bilgisayarları kullanarak yapılan çok çeşitli matematiksel doğrulama işlemlerinin yani “madenciliğin” ardından üretilir. Değişim ve transfer edilebildiği gibi dijital cüzdanlarda da saklanabilir ve kripto para borsalarında farklı para birimlerine dönüştürülebilir.
Tüm bu işlemler blok zincir üzerinde gelişir ve kripto paraların arkasında yatan güçlü ve güvenli teknoloji de tam olarak burada ortaya çıkmaktadır. Blok zinciri, bir kripto paraya dair tüm işlemlerin tutulduğu kayıt defteridir.
Bu sistemde her veri girişi bir işlemi oluştururken sıralı gelen bu işlemler de bloku oluşturmaktadır. Blokların doğrulanması için eşler arası dağıtılmış bir sistem kullanılmaktadır ve onaylanan işlemler sisteme eklenmektedir.
Blok zincir teknolojisi yapısı itibarıyla yapılan işlemlere oldukça güvenli bir teknoloji sunarken yapılan geliştirmelerle daha hızlı sistemler ile daha kullanılabilir hâle gelmektedir.
Blok zinciri, blokzincir ya da özgün İngilizce tabirle blockchain, kriptografi kullanılarak bağlanan ve güvenli hale getirilen, bloklar adı verilen, sürekli büyüyen bir kayıt listesidir.
Bu Blockchain’i şöyle özetlersek yanlış olmaz;
Siz bir işleme başlarken bir cüzdanınız vardır ve bu cüzdanda ajanlar var diyebiliriz. Ajanlar merkezi yapıya bağlı bir ağa dahil olur ve işlem yapmak istediğinizde önce sizi sonra işlem yapmak istediğiniz hesabı kontrol eder. Bakiye yeterli ise işleme izin verir ve yapılan işlemi ağa işleyerek kanıt oluşturmuş olur. Bu kanıtı da tüm ağdaki deftere işler ve bu işlem ağa dahil olan herkeste şifreli bir şekilde kayda geçmiş olur.
Yani biri bu işlemi yok etmek isterse bütün ağa müdahale etmesi ve bütün kanıtları düzenlemesi gerekir.
Her blok tipik olarak işlem verilerini, önceki bloğun bir kriptografik hash fonksiyonunu‘nu, bir zaman damgasını içerir. Tasarım gereği, bir blok zinciri, kayıtların sonradan değiştirilmesine dirençlidir. Kullanılan kayıt listesi, “iki taraf arasındaki işlemleri verimli, doğrulanabilir ve kalıcı bir şekilde kaydedebilen açık, dağıtılmış bir defterdir”.
Dağıtılmış bir defter olarak kullanmak için, bir blok zinciri tipik olarak, topluca bir protokole bağlı düğümler arası iletişim ve yeni blokları onaylamak için bir eşler arası (peer-to-peer) ağ tarafından yönetilir. Herhangi bir bloktaki veriler sonradan değiştirilmek istendiğinde, verinin bulunduğu blok ve sonraki tüm blokların değiştirilmesi gerekecektir.
Bu da bir sonraki düğüm yazılmadan önce, her blok yazımı için düğüm seçiminde seçilmeyi ve her seferde ağdaki düğümlerin çoğunluğunun onayını gerektirir. Ayrıca her blokta kimin değiştirdiği belli olduğundan, olası bir kötüye kullanımın tespit edilmesi de mümkündür.
Blok zinciri 2008 yılında Satoshi Nakamoto tarafından kripto para Bitcoin‘de, kamu işlem defteri olarak kullanılmak üzere geliştirilmiştir. Bitcoin kripto parası, güvenilir bir otorite veya merkezi sunucuya ihtiyaç duymadan double spending problemini çözen ilk dijital para birimidir. Bitcoin tasarımı, sonraki diğer uygulamalar için ilham kaynağı olmuştur.
